ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Με την τροφή πρέπει να εισάγονται στον οργανισμό:

• Η ενέργεια που χρειάζεται για τον μεταβολισμό
• Οι ουσίες που χρειάζονται για την αναπλήρωση των συστατικών που φθείρονται και αποβάλλονται από τον οργανισμό[καθώς επίσης και αυτές που απαιτούνται για την ανάπτυξη του σώματος]

Οι ουσίες που εισάγονται στον οργανισμό με την τροφή διακρίνονται σε:

• Υδατάνθρακες
• Λιπίδια
• Πρωτεΐνες
• Οινόπνευμα
• Ανόργανα στοιχεία και ιόντα
• Βιταμίνες
• Νερό

ΘΕΡΜΙΔΙΚΗ ΑΞΙΑ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΟΥΣΙΑΣ

Είναι το ποσό της ενέργειας [σε Κcal] που αποδίδεται στον οργανισμό κατά τον καταβολισμό 1gr ουσίας.

Η μέση θερμιδική αξία των θρεπτικών ουσιών είναι:

• Υδατάνθρακες :4,1Κcal
• Λιπίδια :9,3Κcal
• Λευκώματα :4,1Κcal
• Oινόπνευμα:7,1Κcal

Για τον υπολογισμό των θερμίδων της τροφής στο σχεδιασμό διαιτολογίου η θερμιδική αξία υπολογίζεται :υδατάνθρακες και πρωτείνες=4,λίπη και οινόπνευμα=7 Κcal.

Από την άποψη της παροχής θερμίδων ,οι υδατάνθρακες, τα λίπη και οι πρωτεΐνες τροφής μπορεί να υποκαθίστανται μεταξύ τους μέσα σε ευρύτατα όρια χωρίς δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία. Εντούτοις η πλήρως είτε πέρα από το επιτρεπτό αντικατάσταση των πρωτεϊνών με υδατάνθρακες και λίπη

σοβαρές διαταραχές θάνατος

Μολονότι όλες οι θρεπτικές ουσίες παρέχουν ενέργεια μόνο οι πρωτεΐνες παρέχουν άζωτο και θείο, απαραίτητα για τη σύνθεση πρωτεϊνών και άλλων ουσιών. Άζωτο αποβάλλεται : με τον ιδρώτα, το κόψιμο τριχών και νυχιών, με τα κόπρανα και τα ούρα.

Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του σώματος, η πρόσληψη πρωτεΐνης πρέπει να υπερβαίνει σε σημαντικό βαθμό αυτή που αντιστοιχεί στο άζωτο που αποβάλλεται για την προσφορά υλικού για τη δομή πρωτεϊνών του οργανισμού, κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης, την κύηση και την γαλουχία. Γενικά στο άτομο που δεν αναπτύσσεται η ελάχιστη απαραίτητη πρωτεΐνη είναι η μικρότερη που όταν λαμβάνεται εξασφαλίζει ισοζύγιο αζώτου δηλαδή άζωτο που αποβάλλεται = άζωτο που προσλαμβάνεται. 120mg\kg\24ωρο.

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΠΥΡΑΜΙΔΑ

Η σύνθεση του διαιτολογίου εξαρτάται από το είδος της προσιτής τροφής του βαθμό της κοινωνικής ανάπτυξης, από την οικονομική κατάσταση του ατόμου πνευματική και γνωσιολογική του ανάπτυξη. Στα περισσότερα μέρη του κόσμου οι πρωτεΐνες καλύπτουν το 10 – 15 % των θερμιδικών αναγκών.

Ένα διαιτολόγιο για περιπτώσεις ολικού μεταβολισμού 2500-3000ΚCAL\24ΩΡΟ περιλαμβάνει:

1. 70-80 γρ. πρωτεϊνών (μικτό, ζωικής και φυτικής προέλευσης)=280-320 ΚCAL
2. 400-500 γρ. υδατάνθρακες =1600-2000 ΚCAL
3. 70-85 γρ. λίπος =630-765 ΚCAL

Για άτομα με ολικό μεταβολισμό πάνω από 3000 ΚCAL/24ΩΡΟ (βαριά μυϊκή εργασία, αυξημένες θερμορυθμιστικές ανάγκες – ψυχρό περιβάλλον):

1. πρωτεΐνες 120 γρ. 480 ΚCAL
2. υδατάνθρακες 500 γρ. 2000 ΚCAL
3. λίπος όσο απαιτείται για την συμπλήρωση των θερμίδων.

Για την κάλυψη περισσότερων θερμιδικών αναγκών η πρόσληψη περισσότερης ποσότητας λίπους είναι απαραίτητη γιατί το λίπος έχει περισσότερο ποσό θερμίδων σε μικρό όγκο.

Η κάλυψη θερμιδικών αναγκών πάνω από 2000 cal με υδατάνθρακες(πάνω 500gr) θα έχει σαν αποτέλεσμα την υπερφόρτωση του πεπτικού συστήματος με μεγάλη ποσότητα τροφών, γεγονός που θα ανέβαινε σε βάρος τη λειτουργικότητα.

Η πρόσληψη μιας ποσότητας λίπους(περί τα 20gr/ώρα) είναι απαραίτητη για την προσφορά στον οργανισμό ορισμένων απαραίτητων λιπαρών οξέων όπως το λινολεϊκό , λινολενικό, αραχιδονικό και λιποδιαλυτές βιταμίνες.

Βιταμίνες

Εκτός από την πρόσληψη του απαιτούμενου ποσού υδατανθράκων, λιπών και λευκωμάτων και ανόργανων ουσιών απαιτείται για την επιτέλεση των φυσιολογικών λειτουργιών και την πρόσληψη σε ελάχιστα ποσά και ορισμένων οργανικών όπως οι Vit.

Λιποδιαλυτές Υδατοδιαλυτές

Α(ρετινόλη) Β₁(θειαμίνη)

D(χοληκαλσιφερόλη) Νικοτινικό οξύ

Ε(τοκοφερόλη) Β₂ (ριβοφλαβίνη)

Κ Β₆(πυριδοξίνη)

Β₁₂(κυανοκαβαλαμίνη)

Παντοβενικό οξύ

Βιοτίνη

Φυλλικό οξύ

Χολίνη

Ινοσιτόλη

Παρααμινο-βενζοϊκό οξύ

C ασκορβικό οξύ

Οι βιταμίνες κυρίως προσλαμβάνονται αυτούσιες με την τροφή σε στέρηση που δεν εμφανίζονται νοσηρές καταστάσεις υποβιταμινώσεις ή αποβιταμινώσεις.

Ορισμένες όπως η D παράγονται στον οργανισμό από πρόδρομες ουσίες που εισάγονται με την τροφή ενώ άλλες όπως η bit K παράγονται από μικροοργανισμούς στο παχύ έντερο και απορροφούνται από εκεί.

Για ορισμένες A,D,B₁₂ ο οργανισμός δημιουργεί αποθέματα όπως στο ήπαρ και τα συμπτώματα της στέρησης δημιουργούνται μετά από μήνες ή και χρόνια. Αντίθετα σε άλλες περιπτώσεις τα συμπτώματα εμφανίζονται ακόμα και σε στέρηση 24ώρου(VitK) ή σε μέρες (Β, VitC) γιατί ο οργανισμός δεν δημιουργεί απόθεμα.

Ανόργανα αλατα: απαραίτητα δομικά και λειτουργικά συστατικά του οργανισμού, επειδή δε επιτελείται συνεχής αποβολή τους με τα ούρα, κόπρανα, τον ιδρώτα, κ.τ.λ., απαιτείται η συνεχής τους πρόσληψη για τη διατήρηση του ισοζυγίου τους. Κατά την ανάπτυξη του σώματος ο ισολογισμός τους πρέπει να είναι «+», δηλαδή η πρόσληψη πρέπει να υπερέχει της αποβολής.

Τα διάφορα ανόργανα άλατα βρίσκονται συνήθως σε περίσσεια στη τροφή και έτσι ο οργανισμός για τη διατήρηση της κατάλληλης συγκέντρωσης των διαφόρων ιόντων ,τόσο στον ενδοκυττάριο όσο και στον εξωκυττάριο χώρο , αποβάλλει, κατά κύριο λόγο με τα ούρα ελεγχόμενες ποσότητες τους, ανάλογα με τις ανάγκες τους. Η αποβολή αυτή ρυθμίζεται κατά διάφορους τρόπους, έτσι που να διατηρείται η ομοιόσταση. Ιδιαίτερη σημασία έχει η πρόσληψη του χλωριούχου νατρίου, των αλάτων K, Ca, P,Mg, και σε μικρότερα ποσά των ιόντων Fe , Ι_2.

ΝΕΡΟ: το νερό στον οργανισμό αποτελεί βασικότατο δομικό και λειτουργικό συστατικό του, το δε ποσό του στο σώμα πρέπει να παραμένει σταθερό με μικρή διακύμανση. Σε ενήλικα με σωματικό βάρος 65kg περιέχονται 40kg νερού, δηλαδή ποσοστό 61,5%. To ποσοστό αυτό σε παχύσαρκους και σε γυναίκα είναι μικρότερο γιατί έχουν περισσότερο λίπος. Αντίθετα, σε πολύ αδύνατους και σε παιδιά το ποσοστό αυτό είναι μεγαλύτερο.

Πρέπει να σημειωθεί ότι σε έλλειψη 2 μόνο λίτρων [από τα 40] το άτομο αισθάνεται έντονο το αίσθημα της δίψας, σε έλλειψη 4 λίτρων το άτομο αις8άνεται μεγάλη δυσφορία, όταν το έλλειμμα προσεγγίζει τα 8 λίτρα επέρχεται ο θάνατος από αφυδάτωση. Η κατανομή των 40 λίτρων νερού είναι η ακόλουθη :εξωκυττάριο 15 και ενδοκυττάριο 25.

Το νερό αποβάλλεται:

1. ούρα
2. εκπνεόμενα αέρια
3. δέρμα[άδηλα αναπνοή, ιδρώτας]
4. κόπρανα

το νερό που αποβάλλεται με τα ούρα εξαρτάται από αυτό που προσλαμβάνεται. Σε φυσιολογικό ενήλικα και εφόσον ο μηχανισμός του αισθήματος της δίψας λειτουργεί κανονικά, το ποσό αυτό κυμαίνεται γύρω στο 1-1,5lt\24ωρο. Σε στέρηση νερού, αυτό που αποβάλλεται με τα ούρα περιορίζεται 400-500ml, χωρίς να μπορεί να μειωθεί περισσότερο.

Το νερό αποβάλλεται με τον εκπνεόμενο αέρα [υπό μορφή υδρατμών] εξαρτάται από την υγρασία του εισπνεόμενου αέρα και από το ολικό ποσό του αναπνεόμενου αέρα ανά 24 ωρο. Κατά συνέπεια το ποσό αυτό έχει άμεση σχέση προς τον ολικό μεταβολισμό.

Από το δέρμα το νερό αποβάλλεται

• με την άδηλη αναπνοή[εξάτμιση νερού από την επιδερμίδα]
• με την έκκριση ιδρώτα

Κατά συνέπεια το ποσό αυτό και κατά κύριο λόγο ,στη δεύτερη περίπτωση [ιδρώτας] κυμαίνεται μέσα σε ευρύτατα πλαίσια και εξαρτάται από την υγρασία και τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος καθώς και το ποσό της θερμότητας που παράγεται στο σώμα. Σε πολύ θερμό περιβάλλον, καθώς και κατά την επιτέλεση έντονου μυικού έργου, το ποσό του ιδρώτα μπορεί να υπερβαίνει τα 5lt\24ΩΡΟ.

Το ποσό που αποβάλλεται με τα κόπρανα κυμαίνεται από 25-100ml\24ωρο. Μεγάλα ποσά νερού μπορεί να αποβληθούν σε περίπτωση διάρροιας καθώς και με αλλεπάλληλους εμετούς, έχουμε ταχύτατη αφυδάτωση, μέχρι και το θάνατο.

Το ποσό που αποβάλλεται από το σώμα κυμαίνεται μέσα σε ευρύτατα όρια. Υπό συνήθεις συνθήκες διαβίωσης [ θερμοκρασία περιβάλλοντος γύρω στους 20⁰C,υγρασία 50% και ολικός μεταβολισμός 2500kcal\24ωρο]το ποσό αυτό κυμαίνεται γύρω στα 2-3lt\24ωρο. Για την αντικατάσταση των απωλειών αυτών απαιτείται η προσφορά νερού ως εξής :πόση νερού και ποτών και νερό με την τροφή.

Ορισμένες τροφές και κατά κύριο λόγο φρούτα και λαχανικά περιέχουν νερό σε ποσοστό 75-97%. Το νερό που παράγεται κατά τις καύσεις θρεπτικών ουσιών εξαρτάται βέβαια από το μέγεθος του μεταβολισμού, υπό τις συνήθεις συνθήκες όμως διαβίωσης κυμαίνεται 200-400\24ωρο.

Για τη διατήρηση του ισοζυγίου ύδατος δηλαδή της ποσότητας μεταξύ του εισαγόμενου και του παραγόμενου και αυτού που αποβάλλεται με παράλληλη διατήρηση της περιεκτικότητας του σώματος σε νερού σταθερής λειτουργούν 2 μηχανισμοί

• ρύθμιση της πρόσληψης νερού ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν με το αίσθημα της δίψας
• η ρύθμιση του νερού που αποβάλλεται